Социјалната работа е општествена дејност чии клучни активности биле од добротворен карактер и активностите се базирале кон организирана заштита на населението и на неговата сигурност.
Првите почетоци на социјалната работа се јавуваат во средината на 19 век во , како резултат на неефективни владини политики кои довеле до растечки социјални проблеми. Во 1843 и 1853 година во САД, основани се две организации за помош кои решиле да се справат со последиците на таквите политики, поточно последиците од урбанизацијата, сиромаштијата и имиграцијата, “Здружението за подобрување на состојбата на сиромашните” и “Друштвото за помош на децата”. Тие се фокусирале на решавање на социјалните прашања како што се детската благосостојба и домувањето.
Врз основа на потребата создадена од пресвртот на Граѓанската војна (1861-1865), се појавиле големи иницијативи за социјална заштита. Добротворните одбори биле создадени како средство за подобрување на управувањето со социјалните институции. Првата федерална програма за социјална заштита, позната како Бирото на Слободните, започнала во 1865 година како средство за помош на новоеманципираните робови. Програмата била краткотрајна; сепак, бидејќи недостатокот на средства и политичкиот притисок спречиле да ја изврши својата мисија. Конгресот го затворил Бирото на Фридмен во 1872 година.
Здружение на организирано милосрдие во 1877 година се формирало и во Бафало – САД, а постепено ги развивало и своите дејности на целиот северноамерикански континент. Но, независно од добрите намери на пријателките посетителки, промените во однесувањето на сиромашните луѓе не биле доволни за решавање на нивните социјални проблеми. Како одговор на зголемените социјални потреби на луѓето се јавило движењето на сетлементите (социјален дом). Сетлементот како столб на социјалната работа како професија се формира на европска почва. Во 1885 година во Лондон се отвора првиот сетлемент кој бил наречен Тојнби хол.
Така наречени социјални домови се создадени како одговор на некои општествени промени предизвикани од индустриската експанзија. Социјалните домови се организации со седиште во соседството кои обезбедувале услуги специфични за потребите на нивните луѓето кои живееле во нивните населби. Овој нов тип на нудење на социјални услуги се фокусирал на корекција на економските причини како поттикнувачи за сиромаштија.
Многу од сетлементите биле лоцирани во сиромашни квартови и целта им била да се премости границата меѓу богатите и сиромашните класи. Нивните активности опфаќале спроведување на истражување, воспоставување судски систем за малолетници, креирање пензиски програми за вдовици, промовирање на законодавството, забрана на детскиот труд и воведување реформи во јавното здравство и концептот на социјално осигурување. Првата американска населба односно згрижувачка куќа, е оформена во Њујорк во 1886 година.
Во 1889 година, Џејн Адамс и Елен Гејтс Стар ја создадоа Хал Хаус, најпознататот американски сетлемент, сместен во средината на културно разновидна населба во Чикаго, Хал Хаус ги примиле сите што имаат потреба од помош. Жителите на Хал Хаус нуделе програми за јавно образование на сите во заедницата, односно тие што имале потреба од истото, заедно со социјалните услуги како што се јавна кујна, пристап до јавни бањи и градинка. Тие верувале дека луѓето живеат во сиромаштија поради лошите социјални услови за живот, а не поради тоа што се мрзеливи или имаат недостатоци во моралот. А социјалната работа како професија, на сетлементите гледала како на иновација која на имигрантите ќе им помогне да се вклучат во социјалниот живот на САД, да се соочат со потребите во соседството и да добијат бенефиции од реформите. Битно е да се напомене дека многу од пионерските иницијатори на движењето на американските сетлементи биле жени. Првите девет сетлементи биле иницирани, спонзорирани, водени и поддржувани од жени. Исто така и лицата кои ги користеле услугите во сетлементите во најголем број биле жени.
Рани почетоци на професијата: Социјален работник
Првиот час за социјална работа се развил кон крајот на 19 век на Универзитетот Колумбија во соработка со Научниот колеџ во Њујорк. Во 1904 година, колеџот Симонс во Бостон соработувал со Универзитетот Харвард за да го основа Бостонското училиште за социјални работници. Симонс беше првиот колеџ кој обезбеди обука за клинички социјални работници.
И покрај зголемените можности за обука на социјалните работници, остана голема неизвесност за иднината на професијата. Во 1915 година, на Националната конференција за добротворни цели и корекции, д-р Абрахам Флекснер тврди дека социјалната работа не може да се смета за вистинска професија во неговата „Дали социјалната работа е професија?“ презентација поради недостаток на специфичност, специјализирани вештини и знаење. Формалните програми за обука за социјална работа се прошириле низ поголемите урбани области на почетокот на 20 век. До 1919 година, имало 17 училишта за социјална работа кои биле поврзани со Здружение на училишта за обука за професионална социјална работа пред да стане Советот за образование за социјална работа.
Црвениот крст и Армијата побарале од социјалните работници да ги применат вештините за работа на случаи за да ги третираат војниците за „shell shock’[1] во Првата светска војна (1914-1928). Ова било првпат социјалните работници да бидат повикани да ги третираат социјалните прашања кои не биле поврзани за проблемите со сиромаштија.
Во почетокот на 19 век, социјалните работници почнаале да работат заедно со психијатри и психолози. Овие кооперативни напори помогнале да се поттикне легитимизација на теренот, а до 1927 година биле отворени повеќе од 100 клиники за советување за деца за да обезбедуваат услуги првенствено за клиентите од средната класа.
Многу социјални работници добиле задачи поврзани со војната за време на Втората светска војна (1939-1945) за да развијат услуги за заедниците погодени од војната. Социјалните работници на овие задачи им помагаа на војниците и нивните семејства да се справат со повредите и другите медицински проблеми. Од оваа работа била развиена посебна класификација за воени социјални работници.
По завршувањето на Втората светска војна, биле направени напори за подобрување на професионалниот статус на социјалната работа. Советот за образование за социјална работа бил формиран во 1952 година. Националното здружение на социјални работници било создадено во 1955 година за да го продолжи професионалниот статус на социјалната работа. Различни групи и организации за социјална работа кои веќе биле формирани низ целата земја се консолидирале за да го формираат ова ново здружение. Поранешниот студент на Факултетот за социјална работа Симонс, д-р Хелен Рер, бил еден од основачите на Националниот центар за социјална политика и пракса на NASW.
Мнозинство на втемелувачите во социјалната работа отсекогаш биле жените.
Битно е да се истакне истражувањето реализирано од страна на Алис Саломон во 32 земји во 1937 година, чии резултати покажале дека од 179 школи за социјална работа, во 93 се примале само жени. Независно од тоа како од денешна перспектива гледаме на наставните програми во тие училишта, со одредена доза на претпазливост можеме да кажеме дека школите за социјална работа на некој начин претставувале место за развој на феминистичките идеи на жените.[2]
Способноста на жените да ја работат социјалната работа уште во почетокот се покажала како база за волонтерска, неплатена работа, како опција „повик на жена за помош“. Најверојатно тоа е така бидејќи социјалната работа вклучува многу елементи кои се базирани на општо прифатени женски карактеристики како емоционалниот живот на жената, нејзиното разбирање и емпатијата кои и помагаат во работата со луѓе на маргните на општеството, толеранотност итн. Ова не значи дека мажите не ги поседуваат тие карактеристки, но општо прифатено е дека мажите се оние кои треба да бидат столбот, движечката сила на микро и на макро опкружување, и според нивните карактеристики не соодејствуваат за одредени работни позиции. Што денес, тој став полека се менува.
Историски гледано може да се поентира дека постојат две главни причини за создавањето на социјалната работа како професија. Прво, промените во начинот на соочување со проблемот на сиромаштијата и второ, мотивираноста на жените да имаат поактивна улога во општеството. На крајот на XIX век, најдобар начин да се одговори на тие социјални потреби настанати од процесот на индистријализација, урбанизација била некопгодна поддршката кој ќе им помогне на луѓето да ги надминат тие проблеми Иницијатори за помош на сиромашните луѓе, биле жени – социјални работнички. Тие покажувале интерес за оваа нова професија поради можноста да влезат во јавната сфера, работејќи женска активност. Тие жени имале значајна и активна улога во процесот на модернизација и организација на добротворна работа, бидејќи севклучувале во јавната сфера која теоретски и практично билас машка. Други жени учествувале на јавната сцена преку работнички унии, политички движења, феминизам или национализам. Трети се активирале во добротворна работа преку црквите во кои жените биле инволвирани долго време.
Напишал: Ивана Илиев
[1] М-р Биљана СтрамшакФеминистички почетоци на социјалната работа
[2] “ Терминот „shell shock “ го измислиле самите војници. Симптомите вклучуваат замор, тремор, конфузија, кошмари и оштетен вид и слух. Често се дијагностицираше кога војникот не беше во можност да функционира и не можеше да се идентификува очигледна причинаФеминистички почетоци на социјалната работа
[3] М-р Биљана СтрамшакФеминистички почетоци на социјалната работа
[4] Доневска, М., (1999), Теоретските основи на социјалната работа, Филозофски факултет, Скопје, стр. 109